Edgar Schein heeft als hoogleraar uitgebreid onderzoek gedaan naar het fenomeen cultuur in organisaties. Cultuur is iets dat ontstaat doordat managers en medewerkers zich aanpassen aan de buitenwereld en problemen oplossen. Maar cultuur is ook afhankelijk van de stijl van leidinggeven door het management.
In zijn organisatiecultuurmodel onderscheidt Schein drie cultuurniveaus : cultuur als zichtbaar artefact, als beleden waarden en als onderliggende basisveronderstellingen. Deze drie niveaus worden hierna beschreven.
Organisatiecultuur als zichtbaar artefact
Dit niveau kun je met je zintuigen waarnemen. Het gaat er onder meer om hoe het bedrijf is ingericht, hoe men met elkaar omgaat en hoe mensen gekleed zijn. Dat kan een aardige eerste indruk geven van de organisatie, maar dat is gebaseerd op aannames. Om de organisatiecultuur echt te begrijpen is dit echter niet genoeg en zul je in gesprek moeten met de mensen die in de organisatie werken.
Organisatiecultuur als beleden waarden
De normen en waarden binnen een organisatie deels uitgeschreven in beleid, maar deels ook niet. In het beschreven beleid komen vaak de missie, visie en kernwaarden van de organisatie wel terug. Maar het blijft de vraag of dit aansluit bij de werkelijkheid. De medewerkers bepalen gezamenlijk of het beschreven beleid in de praktijk ook daadwerkelijk wordt waargemaakt. Ook kan een nieuwe manager bedoeld of onbedoeld een verandering aanbrengen in de organisatiecultuur.
Organisatiecultuur als onderliggende basisveronderstellingen
In de organisatie bestaan vaak ook veel basisveronderstellingen die niet worden beschreven. Daardoor treden ze ook niet op de voorgrond, maar zijn wel verachtingen die aan de medewerkers worden gesteld. Ze zijn gebaseerd op overtuigen en feiten die voortkomen uit de ervaringen in de organisatie. Ondanks dat hierover weinig wordt gesproken kunnen deze veronderstellingen van grote invloed zijn bij het nemen van beslissingen.
Meer informatie:
Organizational Culture and Leadership, Edgar H. Schein, 2004
Humble Leadership – The Power of Relationships, Openness, and Trust, Edgar H. Schein, Peter A. Schein, 2023