Na de vraag hoe je iets moet formuleren, komt vaak het woord SMART als antwoord. Het is een acroniem die een handvat geeft wat er in een concrete formulering moet worden opgenomen.
De vijf letters staan voor vijf begrippen die in een formulering relevant zijn. Er zijn verschillende invullingen van betekenis van de letters. De meest gehanteerde vijf Nederlandse begrippen worden hierna beschreven.
Specifiek
Hierbij gaat het om de vraag of de doelstelling voldoende eenduidig is. Het moet duidelijk waar het probleem over gaat, maar ook waar het niet over gaat.
Meetbaar
Om meetbaar te zijn moeten objectieve doelstellingen worden geformuleerd. Is daar niet aan voldaan dan is het product of de dienst niet af en het doel dus niet bereikt.
Acceptabel
Acceptabel is een beetje dubbel, want voor wie moet het acceptabel zijn? Dat zou voor de opdrachtgever moeten zijn, maar in hoeverre zijn de verschillende stakeholders hier ook in meegenomen. In het laatste geval ontstaat er meer maatschappelijk draagvlak voor het product en de dienst.
Realistisch
Doelen kunnen heel ambitieus zijn, maar het blijft de vraag of ze ook gerealiseerd kunnen worden. Daarom is realistisch een goed criterium dat in de beschrijving moet worden opgenomen. Sowieso zouden opdrachtgever en opdrachtnemer hier onderling duidelijkheid moeten hebben.
Tijdgebonden
Veel doelen zijn haalbaar als er maar genoeg tijd beschikbaar is. Over het algemeen is dat echter niet het geval en moet duidelijk zijn in welke periode het doel moet worden bereikt. Een duidelijk afgesproken opleverdatum is in veel gevallen gewenst.
Meer varianten
Er bestaan verschillende varianten waarin extra letters worden toegevoegd. Ook deze letters hebben dan een betekenis en daardoor worden meer criteria gegeven waaraan een probleemstelling of opdracht moet voldoen.
Ook bestaan er andere modellen, zoals RUMBA, die soortgelijke doelen beogen.
Kritiek
In de praktijk worden ook wat vraagtekens bij dit acroniem gezet, want moet alles wel zo genormeerd worden? Bovendien zijn een aantal doelen helemaal niet SMART te formuleren. Ook de waarde van de doelstellingen op de langere termijn wordt ter discussie gesteld. Wat vandaag als criterium wordt gehanteerd, kan over een aantal jaren anders zijn.
Meer informatie:
Productontwerpen, structuur en methoden, Norbert Roozenburg en Johan Eekels, 1998